Publicatiedatum: juni 2020
Artikel door: Karen Molin
Hoe word je wijzer met media?
In gesprek met Karen Molin, mediacoach Edu-Ley
Hoe leer je onderscheid maken tussen echt nieuws en fake news? Hoe zorg je ervoor dat je elkaar via social media respectvol blijft behandelen? Hoe bewaak je de privacy in alles wat je online doet? Hoe kun je verantwoord omgaan met alles wat er tegenwoordig mogelijk is van gaming tot apps en virtual reality? We spraken hierover met Karen Molin, communicatiespecialist en mediacoach, die al enige jaren lessen mediawijsheid verzorgt voor leerlingen van ’t Schrijverke en Den Bongerd.
De schermgeneratie
Karen: ‘Ik heb in schooljaar 2016-2017 eerst een ouderavond georganiseerd over mediawijsheid en vervolgens heb ik over dit onderwerp voor een groep kinderen een les verzorgd. In eerste instantie was het niet meteen voor alle ouders duidelijk waarom mediawijsheid belangrijk is. Dat heeft onder andere te maken met de grote verschillen thuis. Het ene kind beschikt over een smartphone en tablet, het andere niet. De een krijgt alle ruimte om met die schermpjes aan de slag te gaan, het andere kind wordt hierin veel meer begrensd. En al weten kinderen wel hoe het technisch werkt, ze beseffen vaak niet wat de consequenties zijn van hun ‘schermgedrag’. Wat er bijvoorbeeld kan gebeuren, is dat je een vertekend beeld van de werkelijkheid krijgt. Dat komt door de zogenoemde filterbubbel. Door consequent bepaalde mensen te volgen op social media krijg je alleen voorgeschoteld wat binnen dat zoekprofiel past. Het is zelfs zo dat hetzelfde zoekwoord op Google andere resultaten oplevert bij jou dan bij mij.’
Alles is media
‘Bij de lessen mediawijsheid is altijd ook de groepsleerkracht aanwezig. Ik merk dat de lessen nu vooral nog gezien worden als iets dat op zichzelf staat, terwijl ik graag zou zien dat er meer integratie plaatsvindt in andere lessen, zoals rekenen, taal en lezen. Ik maak voor mijn lessen mediawijsheid gebruik van bestaand lesmateriaal zoals ‘Online Masters’, maar wel in een verkorte versie. Ik laat kinderen in de bovenbouw een interactieve quiz doen en ga geregeld met ze in gesprek. Ze zijn zo vertrouwd met de werkelijkheid online, dat ze vaak niet in de gaten hebben dat er ook risico’s zijn. Ze verbazen zich bijvoorbeeld hoe gemakkelijk een wachtwoord te kraken is. Voor mij is een les geslaagd als ik merk dat kinderen betrokken zijn en wat bewuster worden van hun mediagedrag. Het gaat niet alleen om Snapchat, maar ook over online games als Fortnite. Je wil niet weten hoeveel zakgeld daar soms in gaat zitten.’
Ontdek je wereld
‘Edu-Ley heeft ook de ambitie om digitale geletterdheid aandacht te geven in het onderwijs. Dat gaat wat verder dan mediawijsheid. Dan gaat het bijvoorbeeld over schooloverstijgend ontdekkend leren aan de hand van thema’s. Heb je het in de klas over vervoer, dan kunnen kinderen natuurlijk allerlei informatie op websites vinden, maar je kunt dat ook combineren met een bezoek aan de haven van Rotterdam. Mijn vader is sinds zijn pensioen gids in de haven en geeft veel schoolklassen een rondleiding over de Maasvlakte. Een gesprek hierover met de leerkracht van mijn kinderen bracht ons op het idee om dit ook een keer met een groep 7 te doen. Ze hebben daar een bezoekerscentrum, waar kinderen veel op kunnen steken en waarbij allerlei koppelingen te maken zijn naar thema’s uit de lessen op school. Wat ik hiermee wil aangeven is dat ouders een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het leren buiten de school. Wereldwijsheid haal je niet alleen uit de methodes of van internet. Er zijn nog veel meer bronnen van kennis.’
Inspelen op wat er leeft
Het is een zorg van veel ouders dat kinderen zoveel online actief zijn. Dat heeft wat mij betreft twee kanten. De bedreiging is dat ze steeds korter communiceren en face- tot face contact missen. Het voordeel is dat ze een enorm sociaal netwerk creëren, wat van pas kan komen als ze bijvoorbeeld steun zoeken voor een maatschappelijk project. Als je het hebt over mediawijsheid, dan kom je al gauw bij de vraag of je kinderen nu weerbaar moet maken of juist moet beschermen. Persoonlijk denk ik dat beschermen uiteindelijk leidt tot het tegenovergestelde van wat je als ouders wenst. Ik adviseer in ieder geval om vooral in gesprek te blijven. Niet alleen te vragen: hoe was het vandaag op school? Maar vraag ook eens: Wat heb je vandaag online gedaan? Media opvoeding is een gedeelde verantwoordelijkheid van ouders en school. Wat er op straat gebeurt, komt hoe dan ook de klas in en dat zul je met elkaar moeten bespreken. Dat vraagt om een leerkracht die de groepsdynamiek kan lezen en bepaalde voorvallen direct aangrijpt om daar een les omheen te maken. Zo was er een keer een jongen die nare reacties plaatste onder YouTube filmpjes. Anoniem, dus hij dacht daardoor onzichtbaar te zijn of in ieder geval niet te traceren. Totdat de leerkracht hem liet zien dat je er wel degelijk achter kan komen wie de opmerkingen plaatst. Dat heeft ertoe geleid dat hij dit niet meer doet.
Voorlopers
‘Om digitale geletterdheid tot integraal onderdeel van de dagelijkse praktijk te maken, werk ik nu met een projectgroep aan een beleidsplan. We kunnen er niet meer omheen. De maatschappelijke ontwikkelingen maken het noodzakelijk dat we dit een vaste plaats geven in het onderwijs. Het wordt verplicht vanaf 2024, maar zolang gaan we bij Edu-Ley niet wachten. Ik verwacht dat leerkrachten het als een kans zien om in hun lessen voortaan ook aandacht te besteden aan mediawijsheid en digitale geletterdheid.’